Słownik pojęć stomijnych

Poniżej znajdują się często występujące terminy i zwroty, które z pewnością Ci się przydadzą.

A

Absorbcja – wchłanianie 

Akcesoria do pielęgnacji stomii – to środki do mycia, pielęgnacji stomii i skóry wokół stomii. Akcesoria do pielęgnacji stomii to również środki pomocnicze do szczelnego zaopatrzenia stomii, środki do odklejania przylepca, neutralizatory zapachów oraz środki do leczenia zmian skórnych wokół stomii.

Alergia na przylepiec – reakcja uczuleniowa skóry na składnik lub komponent, który wchodzi w skład przylepca jednoczęściowego worka stomijnego lub płytki stomijnej w systemie dwuczęściowym.

Anus – słowo pochodzenia łacińskiego, sformułowanie anus praeternaturalis, oznacza odbyt zewnętrzny. Czasami anusem nazywa się stomię jelitową.

Atrezja jelita cienkiego – jest to wada wrodzona jelita cienkiego polegająca na jego zrośnięciu, w różnych kombinacjach (różne rodzaje atrezji), które są przyczyną niedrożności jelit. Zarośnięcie może dotyczyć każdego odcinka jelita. Najczęstszą wadą wrodzoną noworodków jest zarośnięcie odbytu.

B

Bariera ochronna skóry – to wierzchnia rogowa warstwa naskórka, w skład, której wchodzą woda i lipidy inaczej tłuszcze.

Biegunka – więcej niż trzy luźne lub wodniste wypróżnienia na dobę, którym towarzyszyć mogą: ból brzucha, nudności, podwyższona temperatura ciała, osłabienie, w końcu odwodnienie.

Biofilm - dotyczy zakażonych ran przewlekłych. To złożone skupisko drobnoustrojów pokrytych zewnątrzkomórkową, polimerową substancją śluzową, która chroni je przed niesprzyjającymi warunkami środowiskowymi takimi jak pH czy temperatura, antybiotykami oraz układem immunologicznym organizmu. Bakterie te mocno przywierają do podłoża rany, a stworzona przez nie warstwa biofilmowa może składać się z jednego lub wielu rodzajów mikroorganizmów chorobotwórczych. Biofilm (błona biologiczna) w ranach przewlekłych jest szczególnie złożony i rozwinięty, przez co w znacznym stopniu zaburza proces gojenia rany i może stanowić czynnik powodującym wystąpienia ostrego zakażenia. Rana z występującym biofilmem wymaga specjalistycznego postępowania.

Biopsja – rodzaj inwazyjnego zabiegu diagnostycznego polegającego na pobraniu materiału biologicznego z tkanek podejrzewanych o zmiany chorobowe. Materiał pobierany jest w formie wycinka lub drogą nakłucia i aspiracji (zasysanie). Pobrany materiał jest następnie jest badany z wykorzystaniem mikroskopu (badanie histopatologiczne, badanie cytopatologiczne) lub innymi metodami laboratoryjnymi.

Brak zrostu śluzówkowo–skórnego – to stan, w którym dochodzi do oddzielenia skóry od śluzówki jelita w miejscu wszycia. Przyczyną jest nieodpowiednie zbliżenie skóry i śluzówki, nadmierne napięcie jelita, zaburzenia metaboliczne. Jeśli oddzielenie jest niewielkie, to samoistnie dochodzi do zagojenia i zamknięcia ubytku. Całkowite oddzielenie jelita od skóry i wpadnięcie stomii wymaga zabiegu operacyjnego.

C

Cewnik – giętka rurka wykonana z elastycznego materiału, służąca do wprowadzenia do narządów i jam ciała najczęściej by: coś upuścić (pobrać, odbarczyć, odprowadzić), wprowadzić (np. lek, kontrast) lub dokonać pomiaru (ciśnienia, temperatury).

Chemioterapia – popularnie nazywana „chemią”, polega na stosowaniu środków farmakologicznych w celu zniszczenia bądź zahamowania rozwoju komórek nowotworowych. Leki stosowane w chemioterapii nazywamy cytostatykami.

Chirurgiczne oczyszczenie rany – to mechaniczne oczyszczenie rany za pomocą sterylnych narzędzi takich jak: nożyczki, kleszcze, skalpel, które ma na celu usunięcie wysięku, bakterii, obumarłych i pozbawionych ukrwienia tkanek oraz ropy. Oczyszczenie przywraca ukrwienie rany, które sprzyja gojeniu się tkanek. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym.

Choroba Hirschsprunga - jest chorobą wrodzoną noworodków związaną z brakiem zwojów nerwowych (przywspółczulnych) w ścianie końcowego odcinka jelita grubego, najczęściej w samej odbytnicy. Nieprawidłowe unerwienie jelita sprawia, że fala perystaltyczna nie jest przewodzona i odnerwiony odcinek jelita jest w stanie permanentnego skurczu, czego skutkiem jest niedrożność jelita.

Choroba Leśniowskiego-Crohna – to choroba zapalna zlokalizowana we wnętrzu ścian całego przewodu pokarmowego. Główne objawy to biegunki, bóle brzucha oraz obecność krwi i śluzu w stolcu, anemia, utrata masy ciała. Choroba ma charakter nawracający i przewlekły.

Convex – wypukły. Przylepiec typu convex to jest przylepiec z lejowatą wypukłością, która przylega do skóry wokół stomii powodując jej wysunięcie ponad powierzchnię skóry brzucha. Sprzęt stomijny typu convex zalecany jest do zaopatrzenia stomii płaskich, wklęsłych i wciągniętych, tam gdzie śluzówka stomii znajduje się poniżej powierzchni skóry brzucha. Jest dostępny zarówno w sprzęcie jedno- jak i dwuczęściowym.

Cystectomia radykalna – to operacja polegająca na usunięciu pęcherza moczowego wraz z przylegającymi narządami (mężczyźni-gruczoł krokowy, kobiety macica z przydatkami) wraz z okolicznymi węzłami chłonnymi.

Cystostomia (przetoka pęcherzowo-skórna) polega na nadłonowym wprowadzeniu cewnika Foleja do pęcherza moczowego drogą operacyjną lub przy użyciu zestawu punkcyjnego. Przetokę pęcherzowo-skórną wykonuje się w przypadku: urazów w obrębie miednicy (szycie pęcherza), pęcherza neurogennego, zwężeń cewki oraz innych schorzeń uniemożliwiających wprowadzenie cewnika przez cewkę moczową do pęcherza. Wymaga stałej kontroli drożności cewnika, w zależności od rodzaju cewnika wymiany należy dokonywać, co 2-6 tygodni. Zaleca się stosowanie cewników silikonowych.

Cytostatyki - to grupa leków stosowanych w walce z chorobami nowotworowymi. Cytostatyki działają toksycznie na komórki nowotworowe. Podstawą działania cytostatyków jest hamowanie procesu podziałów komórkowych.

D

Diversjon colitis – zapalenie końcowego odcinka jelita grubego wyłączonego z fizjologicznego pasażu. To powikłanie ileostomii lub kolostomii. Objawia się uczuciem parcia na odbyt, kurczowymi bólami w dole brzucha, oraz wyciekiem treści surowiczo-krwistej lub śluzowej z odbytu.

Diureza - to proces wydzielania moczu

E

Ezofagostomia (Przetoka przełykowa) nazywana również przetoką ślinową, jest wyłaniana w szyjnym odcinku przełyku, a w przypadku rozległych obrażeń przełyku lub jego niedrożności w środkowej części. Konieczność wyłonienia ezofagostomii pojawia się zwykle w sytuacji nieskutecznego leczenia zachowawczego czy też endoskopowego w przypadku oparzeń lub urazów chemicznych przełyku.

G

Gastrostomia to stomia odżywcza, która łączy środowisko zewnętrzne i żołądek. Stosuje się ją u osób, u których z różnych przyczyn odżywianie drogą doustną jest znacznie utrudnione lub niemożliwe. Celem zakładania tego rodzaju połączenia jest dostarczenie substancji odżywczych bezpośrednio do żołądka.

H

Hemikolektomia – to wycięcie prawej lub lewej części jelita grubego. Poszerzoną hemikolektomią nazywamy zabieg, w trakcie, którego wycina się również część poprzeczną jelita leżącą w górnej części brzucha.

Hiperkeratoza wokół stomii – to zmiany skórne w miejscu kontaktu naskórka z częścią przylepną worka stomijnego. U niektórych osób w wyniku nadmiernego rogowacenia naskórka powstaje twarda, pogrubiała, nierówna skóra koloru brązowego. Taka skóra mimo tego, że nie jest uszkodzona to utrudnia prawidłową pielęgnację stomii.

Hyperkontynencja – zaleganie moczu w zbiorniku jelitowym zespolonym z kikutem cewki moczowej lub też całkowite zatrzymanie moczu pojawiające się w różnym okresie po operacji.

I

Ileostomia – stomia wyłoniona na jelicie cienkim.⁹

Irygacja stomii – polega na oczyszczeniu jelita z mas kałowych za pomocą wlewu wodnego. Zabieg ten można wykonać jednorazowo, gdy występuje zaparcie lub codziennie, jako sposób zapobiegania niekontrolowanym wypróżnieniom i głośnemu oddawaniu gazów. Zabieg ten może być wykonywany z użyciem środków przeczyszczających, aby wywołać wypróżnienie w przypadku zaparć.

J

Jejunostomia to stomia odżywcza wyłoniona na początkowym odcinku jelita cienkiego, często na dwunastnicy, która łączy środowisko zewnętrzne i jelito. Ten rodzaj sztucznego dostępu do leczenia żywieniowego pozwala na dostarczenie substancji odżywczych bezpośrednio do jelita czczego.

K

Kolostomia – stomia wyłoniona na jelicie grubym.⁴

Kontaktowe zapalenie skóry – powikłanie występuje przede wszystkim u pacjentów, którzy mają problem z podciekaniem i źle dobranym sprzętem stomijnym, ponieważ ich stomia często wyłoniona jest w nieprawidłowy sposób lub w niewłaściwym miejscu. Powikłanie to pojawia się również w wyniku nieprawidłowej pielęgnację stomii i skóry wokół. Drażniąca treści jelitowa lub moczu w kontakcie ze skórą wokół stomii powodują rumień i ubytki skóry w postaci nadżerek. Konsekwencją może być utrata naskórka i głębokie owrzodzenia.

Kolektomia – częściowe lub całkowite wycięcie jelita grubego. Zabiegi dzielą się ze względu na rozległość i umiejscowienie wycinanego fragmentu.

Kolektomia totalna – to wycięcie całego jelita grubego.

Kolonoskopia – wziernikowanie okrężnicy, zabieg endoskopowy, który umożliwia ocenę błony śluzowej całego jelita grubego. Wykonuje się ją zarówno w celach diagnostycznych, jak i terapeutycznych (usunięcie polipów)

Kod 47 ZN – kod dodatkowego uprawnienia do odbioru w ramach refundacji większej ilości sprzętu stomijnego dla pacjenta ze stomią, u którego orzeczono znaczny stopień niepełnosprawności

L

Lapisowanie – inaczej przyżeganie, przypalanie azotanem srebra chorobowo zmienionej tkanki lub wybujałej ziarninującej rany, aby zamknąć krwawiące naczynia krwionośne lub zniszczyć zbędne brodawki, nadżerki, narośle.

Laparoskopia – to małoinwazyjna metoda zabiegowa wykonywana w obrębie jamy brzusznej lub miednicy przy użyciu specjalistycznego aparatu wraz z oprzyrządowaniem z dostępu małych nacięć. Laparoskop służy do zabiegów diagnostycznych lub interwencji terapeutycznych. Pacjent poddany zabiegowi techniką laparoskopową uzyskuje szybszy powrót do zdrowia.

Lufa doprowadzająca – to część jelita, która jest częścią wyłączoną z większości procesu trawienia i przesuwania mas kałowych, ale nadal produkuje śluz, ma ruchy robaczkowe i od czasu do czasu może to dawać uczucie parcia na stolec. Wtedy należy opróżnić kikut odbytnicy z zalegającego tam śluzu. Ta lufa zwana jest też dystalną.

Lufa odprowadzająca – to ta część jelita w stomii dwulufowej, która jest końcowym odcinkiem przewodu pokarmowego i przez nią następuje wypróżnianie. Inaczej lufa proksymalna.

M

Martwica stomii – ostre niedokrwienie stomii objawiające się zmianą koloru śluzówki jelita na fioletowy, brązowy lub czarny. Postępowanie zależy od rozległości zmian niedokrwiennych. Zawsze wymaga specjalistycznej oceny lekarza chirurga.

Mięśnie Kegla – mięśnie dna macicy. Znajdują się one między guzami kulszowymi (czyli kośćmi, na których siedzimy), kością ogonową (zakończeniem kręgosłupa) i spojeniem łonowym (twardy punkt poniżej pępka). Mięśnie Kegla przyjmują kształt hamaka i „zamykają” od dołu narządy miednicy mniejszej, czyli pochwę, macicę, pęcherz moczowy i odbytnicę.

N

Nefrostomia (przetoka nerkowo-skórna) polega na odprowadzeniu moczu bezpośrednio z nerki przez wprowadzony do niej cewnik nefrostomijny. Najczęściej jest wykonywana w przypadku niedrożności moczowodu z zastojem moczu w nerce. Przetoka nerkowo-skórna wymaga okresowej wymiany cewnika, zaopatrzenia jałowym opatrunkiem oraz zabezpieczenia przed niepożądanym wysunięciem cewnika (przyszycie do skóry i oklejenie). Nefrostomię można zaopatrzyć sprzętem stomijnym.

O

Obrzęk stomii - to niewielkie powikłanie pooperacyjne objawiające się obrzękiem śluzówki jelita. Mija po kilku dniach po zabiegu, przyczyną może być zbyt wąski kanał stomijny lub nieprawidłowo prowadzony bilans płynów bezpośrednio po zabiegu. Wymaga obserwacji w kierunku zmian niedokrwiennych. Powikłanie najczęściej samoistnie ustępuje.

Odbyt – końcowy odcinek przewodu pokarmowego.

Odbyt brzuszny – to inaczej nazywana stomia, ze względu na to, iż odcinek kończący układ pokarmowy (w tym wypadku część wydalniczą) lub moczowy znajduje się na przedniej ścianie brzucha.

Odbyt sztuczny – zamienna nazwa stomii, czy też odbytu brzusznego.

Operacja Brickera – operacja na układzie moczowym, która polega na wszyciu moczowodów do fragmentu jelita cienkiego, który z jednej strony jest zaszyty, a z drugiej strony jest wyłoniony na skórze, jako stomia moczowa.

Operacja Hartmanna – To zabieg operacyjny stosowany w chirurgii przewodu pokarmowego polegający na usunięciu zmiany chorobowej, zamknięciu kikuta odbytnicy i wykonaniu stomii z bliższego odcinka esicy. Ten rodzaj operacji umożliwia wydalanie treści jelitowej. Koniec jelita wyłania się na brzuchu w postaci stomii, a drugi koniec, czyli kikut odbytnicy zaszywa się na głucho.

P

Podrażnienie skóry – to jest taki stan skóry, w którym obserwujemy na niej zmiany zabarwienia (zaróżowienie, zaczerwienienie), czasem z naruszeniem ciągłości naskórka. Najczęściej jest to stan spowodowany podciekaniem treści jelitowej pod przylepiec czy alergią na składnik przylepca.

Pas brzuszny – to rodzaj opaski uciskowej stosowanej po różnych operacjach brzusznych. Pas, dostępny w różnych rozmiarach, przeznaczony jest do zewnętrznego podtrzymywania powłok brzusznych w stanach pooperacyjnych w obrębie jamy brzusznej lub w przypadku wystąpienia przepukliny. Osobom ze stomią zaleca się stosowanie pasów brzusznych z możliwością wycięcia otworu dopasowanego do rozmiaru stomii i lokalizacji stomii. Pas o szerokości większej niż 10 cm, stosowany po operacjach, w tym po operacji wyłonienia stomii, jako czynnik wspomagający z zewnątrz mięśnie brzuszne. Wcześniej nazywany przeciw-przepuklinowym lub przepuklinowym, mimo iż nie udowodniono jego działania zapobiegającego powstaniu przepuklin brzusznych czy okołostomijnych. Na rynku dostępne są również pasy brzuszne z gotowym otworem.

Pasta uszczelniająca – to substancja o plastycznej konsystencji, służy do wyrównywania powierzchni skóry wokół stomii (bruzd) oraz do uszczelniania przestrzeni wokół stomii, dzięki czemu ochroni skórę przed działaniem treści jelitowej.

Perystaltyka – precyzyjna i skoordynowana czynność motoryczna będąca jednocześnie odruchem nerwowo-mięśniowym, jest bardzo ważnym mechanizmem warunkujący prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Dzięki perystaltyce zawartość przewodu pokarmowego ulega stałemu przesuwaniu w kierunku od jamy ustnej do odbytu.

Płytka stomijna – część sprzętu stomijnego, w systemie dwuczęściowym, którą przykleja się bezpośrednio do skóry, a do niej przypina się worek (może być otwarty, zamknięty lub urostomijny) za pomocą pierścienia zatrzaskowego lub systemu przylepnego.

Prawidłowa stomia – stomia okrągła, wystająca ponad skórę – kolostomia ok. 1 – 1,5 cm, ileostomia 2 -3 cm, wyłoniona w miejscu widocznym dla pacjenta na podbrzuszu, otoczona zdrową skórą.

Powikłana stomia – to każda sytuacja, w której następują zmiany w samej stomii lub na otaczającej ją skórze, które zaburzają lub uniemożliwiają pracę stomii, bądź jej prawidłowe zaopatrzenie sprzętem stomijnym.

Przepuklina okołostomijna – to patologiczne uwypuklenie brzucha w okolicy stomii lub dookoła stomii, powstałe w wyniku naruszenia ciągłości przedniej ściany brzucha i jej osłabienia. Ciśnienie panujące w jamie brzusznej wypycha przez powstały ubytek narządy jamy brzusznej tworząc przepuklinę. Głównymi czynnikami powodującymi poszerzenie tego otworu są osłabione/zwiotczałe mięśnie brzucha w połączeniu ze zwiększonym ciśnieniem wewnątrzbrzusznym. Przepuklina może utrudniać lub uniemożliwiać prawidłowe zaopatrzenie stomii. Można ją zlikwidować tylko operacyjnie.

Przetoka (łac. fistula) – połączenie dwóch lub więcej narządów powstające na skutek zaawansowanych procesów chorobowych, również urazów, powikłań jatrogennych lub wykonane celowo za pomocą technik chirurgicznych. Przetoki pomiędzy narządami nazywamy przetokami wewnętrznymi i najczęściej są skutkiem przejścia procesu chorobowego poza obręb narządu i zajęcia przezeń narządu sąsiedniego. Połączenia narządów wewnętrznych ze skórą nazywany przetokami zewnętrznymi (narządowo-skórnymi). Przez przetokę zewnętrzną może wydobywać się: żółć, treść jelitowa, ropa, mocz.⁷

Przetoka okołostomijna – jest to otwór w ścianie jelita w przebiegu kanału wyprowadzającego. Przetoka okołostomijna może powstać na skutek urazu lub przewlekłego procesu zapalnego w okolicy stomii, bądź zbyt traumatycznego założenia szwów. Przetoka okołostomijna jest wskazaniem do interwencji chirurgicznej, która polega na usunięciu części jelita z otworem przetoki, podciągnięciu zdrowego odcinka powyżej powłok skórnych oraz na ponownym wykonaniu stomii.

Piodermia zgorzelinowa – to rzadka choroba skóry, która może występować samodzielnie lub może towarzyszyć chorobom układowym takim jak: nieswoiste choroby zapalne jelit, czyli wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) i Choroba Leśniowskiego-Crohna (CHLC), zapalenie stawów, zaburzenia hematologiczne, zaburzenia immunologiczne, choroby wątroby. Zgorzelinowe zapalenie skóry należy do pozajelitowych objawów chorób zapalnych jelit. Nazwa tej choroby jest myląca, ponieważ PG nie jest zakaźna, nie jest ropnym zapaleniem skóry, ani nie powoduje zgorzeli.

Perforacja – wytworzenie się nieprawidłowego otworu na powierzchni narządu wewnętrznego, czyli jego przedziurawienie, pęknięcie. Jest najczęściej wynikiem niszczenia głębszych warstw narządu przez jakiś proces nowotworowy, bądź zapalny. Perforacja może być też przypadkowym przedziurawieniem narządu w trakcie zabiegu chirurgicznego, np. podczas łyżeczkowania macicy lub perforacja jelita podczas wykonania kolonoskopii.

R

Rektoskopia – badanie endoskopowe końcowego odcinka jelita grubego przy użyciu sztywnego wziernika. Badanie pozwala na ocenę śluzówki odbytnicy i esicy oraz pobranie materiału do oceny histopatologicznej,

Ropień – to nagromadzenie treści ropnej w przestrzeni tkanek miękkich, które może powstać na skutek infekcji bakteryjnej, uszkodzenia lub przerwania powłok skórnych. Charakterystyczne objawy ropnia to: ból, zwiększona temperatura skóry w okolicy ropnia, a czasem ogólnoustrojowa gorączka, zaczerwienienie, uwypuklenie skóry nad ropniem i czasem przy badaniu uczucie przesuwania się płynu.

Radioterapia – to onkologiczna metoda lecznicza w chorobach nowotworowych, w której za pomocą promieniowania jonizującego, niszczy się komórki nowotworowe, dzięki czemu zmniejsza się dolegliwości bólowe.

Refundacja sprzętu stomijnego – jest to uprawnienie osoby ubezpieczonej do bezpłatnego otrzymywania sprzętu stomijnego – dla kolostomii za kwotę 300 zł/1 m-c, dla ileostomii za 400 zł/1 m-c, a dla urostomii za 480 zł/1 m-c. Dokumentem uprawniającym do tego jest zlecenie na wyroby medyczne, które pacjent otrzymuje od lekarza ze szpitala, w którym wyłoniono stomię. Następne zlecenia wypisuje lekarz pierwszego kontaktu.

Retrakcja stomii - inaczej wciągnięcie stomii, polega na zagłębieniu się stomii poniżej poziomu powierzchni skóry. Przyczyną może być m.in. martwica stomii.

Resekcja – rodzaj zabiegu operacyjnego polegający na usunięciu całego narządu bądź jego części z powodu zmian chorobowych. Resekcje w praktyce dzieli się według zakresu przeprowadzanej operacji na: całkowite (totalne), polegające na doszczętnym usunięciu całego narządu i częściowe (subtotalne), pozostawiające jego mniejszą czy większą część (np. odcinkowa resekcja jelita).

S

Stomia to chirurgicznie utworzone połączenie światła przewodu pokarmowego lub moczowego ze skórą. Stomia może być wydalnicza i umożliwia wydalanie treści jelitowej lub moczu, gdy z różnych przyczyn jest to niemożliwe drogą naturalną. Inna nazwa stomii to przetoka jelitowa, sztuczny odbyt, odbyt brzuszny, anus praeternaturalis (łac.), przetoka moczowa, urostomia, ileostomia, kolostomia. Szczegółowe nazewnictwo stomii jest zróżnicowane i zależy od lokalizacji wyłonionej stomii, techniki operacyjnej, czasookresu utrzymania stomii np. stomia protekcyjna, stomia czasowa, stomia definitywna.¹⁰

Stomia dwulufowa – to stomia, gdzie na skórze są dwa końce jelita przyszyte do skóry brzucha – jeden koniec, przez który wypływa treść jelitowa, wynik procesu trawienia, a drugi koniec jest nieczynny i prowadzi do odbytnicy. Stomia dwulufowa jest stomią, którą najczęściej wyłania się czasowo, np. 3 do 6 miesięcy.

Stomia płaska - to stomia, której śluzówka nie wystaje ponad powłoki brzuszne, ale jest z nimi zrównana, stomia wyłoniona równo z płaszczyzną powłok brzusznych. Płaska stomia wymaga zaopatrzenia sprzętem typu convex.

Stomia wklęsła (wciągnięta) - to stomia, której obszar śluzówki znajduje się poniżej poziomu powłok brzucha. Stomią wklęsłą jest również stomia w fałdzie brzusznym, która najczęściej jest zlokalizowana poniżej poziomu skóry. Wklęśnięcie (wciągnięcie) może obejmować samą stomię – wtedy otaczająca ją skóra jest płaska na właściwym poziomie, lub stomię i jej otoczenie - powstaje wówczas charakterystyczny głęboki lej okołostomijny. Powodem może być nieprawidłowa technika wyłonienia stomii, zbyt duże napięcie jelita, martwica stomii, rozejście się połączenia śluzówkowo – skórnego oraz znaczny przybytek masy ciała pacjenta.

Stomik – osoba ze stomią.¹⁰

Sprzęt stomijny – system worków jednoczęściowych (worek z przylepcem) lub dwuczęściowych (płytka z dopinanym workiem), które służą do gromadzenia treści jelitowej lub moczu wydobywających się ze stomii.

Sprzęt jednoczęściowy – worek na stałe połączony z przylepcem, który przykleja się bezpośrednio do skóry. Taki worek powinien być wymieniany codziennie lub maksymalnie, co drugi dzień. Worki jednoczęściowe są dostępne w wersji zamkniętej dla pacjentów z kolostomią, w wersji otwartej z możliwością opróżniania dla pacjentów z ileostomią lub kolostomią oraz z wersji z kranikiem dla pacjentów z urostomią.

Sprzęt dwuczęściowy – składa się z płytki, przyklejanej do skóry i przypinanego do niej worka. Płytka może być przyklejona do skóry przez 3 do 5 dni, a worki należy zmieniać codziennie lub maksymalnie co drugi dzień. Płytki należy dobierać do wyglądu i umiejscowienia stomii, a worki w zależności od rodzaju stomii mogą być zamknięte, otwarte lub urostomijne z kranikiem.

Stolec – wypróżnienie z kolostomii, którego efektem jest powstanie masy kałowej w procesie wchłaniania w jelicie grubym.

Sigmoidectomia – to usunięcie końcowego odcinka jelita grubego, to jest esicy (z lub bez wycięcia odbytu).

T

Treść jelitowa – wypróżnienie z ileostomii, którego że efektem pracy jelita cienkiego jest nie do końca strawiona treść jelitowa.

U

Układ pokarmowy – przewód pokarmowy, układ trawienny, czyli jest to układ narządów , który służy do przyjmowania, trawienia, wchłaniania i wydalania pokarmów.

Układ moczowy – to jest układ narządów, który umożliwia wydalanie zbędnych produktów przemiany materii, a także utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej, kwasowo-zasadowej, a jednocześnie regulację ciśnienia krwi.

Urostomia to stomia wyłoniona w obrębie układu moczowego.⁸

Ureteroileocutaneostomia (urostomia sposobem Brickera) – rodzaj urostomii, to zabieg operacyjny polegający na usunięciu pęcherza moczowego, a następnie wszczepieniu moczowodów do specjalnie wyizolowanego odcinka jelita cienkiego, którego jeden koniec jelita jest przyszyty do skóry brzucha w postaci urostomii, a drugi koniec zaszywa się „na głucho”.

Ureterocutaneostomia (przetoka moczowodowo-skórna) polega na operacyjnym odcięciu moczowodu (jednego lub dwóch) od pęcherza i wszczepieniu go w skórę powłok brzusznych. W zależności od stopnia zaawansowania procesu chorobowego zabieg wykonuje się z pozostawieniem lub całkowitym usunięciem pęcherza moczowego.

Urostomia szczelna (pęcherz jelitowy) – polega na wykonaniu czynnościowo sprawnego zastępczego pęcherza tj. wytworzeniu szczelnego, wewnątrzbrzusznego, jelitowego zbiornika moczu zespolonego z kikutem cewki moczowej. Zabieg ten jest sposobem rekonstrukcyjnego leczenia po radykalnym usunięciu pęcherza moczowego.

Uwięźnięcie przepukliny – to nagłe powikłanie przepukliny, może wystąpić w każdym rodzaju przepukliny. Polega to na przemieszczeniu się jelit poprzez wrota przepukliny do wnętrza worka przepuklinowego, który tworzy wypukłość na brzuchu. Jelita nie mogąc cofnąć się do jamy brzusznej mogą powodować niedrożność. Ponadto zaciskające wrota przepukliny powodują stan niedokrwienia jelit i dochodzi do ich martwicy. Jeśli dojdzie do uwięźnięcia przepukliny, zwykle konieczna jest pilna operacja.

W

Worek stomijny – zbiornik na treść jelitową, kał lub mocz, przyklejany bezpośrednio do skóry (worek jednoczęściowy) lub dopinany do płytki (w systemie dwuczęściowym).

Wypadanie stomii – to powikłanie, w wyniku którego stomia/jelito znacznie wysuwa się ponad powierzchnię skóry brzucha. Stomia wypadająca często utrudnia zaopatrzenie stomii sprzętem.

Wszczepy śluzówkowe wokół stomii – są zmianami rozrostowymi śluzówki jelita często, jako efekt drażnienia śluzówki jelita przez krawędź przylepca w sprzęcie stomijnym. Występują jako pojedyncze lub mnogie zmiany. Mogą występować na powierzchni śluzówki stomii i na skórze wokół stomii.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) – to przewlekła choroba zapalna w obrębie jelita grubego. Objawami wrzodziejącego zapalenia jelita grubego jest długotrwała śluzowo-krwista biegunka, powodująca znaczne odwodnienie i anemię. Biegunce towarzyszą bóle brzucha.

Wodobrzusze – to stan, w którym dochodzi do nadmiernego gromadzenia się płynu w jamie otrzewnej (prawidłowa ilość płynu to około 150 ml). Przyczyną tego stanu może być wiele stanów chorobowych.

V

Vesicostomia – czasowe wszycie ściany pęcherza w skórę w okolicy nadłonowej, w celu odbarczenia pęcherza moczowego

Z

Zablokowanie stomii – to jest stan chorobowy, w którym nie następuje wydalenie treści jelitowej lub moczu przez stomię z powodu blokady. Blokada może powstać w wyniku zwężenia światła jelita, czego powodem może być rozrost choroby nowotworowej, zwężenie popromienne, błędy dietetyczne, zaparcia, czy w przypadku układu moczowego – kamicy.³

Zakażenie grzybiczne – to stan zapalny skóry wywołany przez zakażenie grzybami chorobotwórczymi (drożdżakowatymi). Objawia się grudkową wysypką często z białawym nalotem. Do zakażenia dochodzi przez przerwaną ciągłość skóry w wyniku niewłaściwej pielęgnacji, usuwania owłosienia. Czynnikiem sprzyjającym do rozwoju zakażenia grzybiczego jest długotrwała antybiotykoterapia, obniżona odporność, cukrzyca. Przy grzybiczym zapaleniu skóry wokół stomii należy często wymieniać sprzęt oraz stosować akcesoria uszczelniające, aby utrzymać skórę w suchości, ponieważ grzyby lubią miejsca ciepłe i wilgotne.

Zakażenie miejsca operowanego (ZMO) – częste powikłanie po zabiegach chirurgicznych. Może dotyczyć powierzchownych struktur (skóra i tkanka podskórna) lub zakażenie głębokie (powięź i mięśnie), do zakażeń narządu lub jamy ciała w bezpośrednim kontakcie z miejscem operowanym.

Zapalenie otrzewnej (łac. peritonitis) – jest schorzeniem należącym do grupy ostrych stanów chirurgicznych, wymagających szybkiego reagowania oraz jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Najczęściej zapalenie jest wynikiem zakażenia bakteryjnego, ale może również rozwinąć się w przypadku perforacji i podrażnienia przez żółć, sok trzustkowy, krew czy sok żołądkowy.

Zaparcie – to trudność z wypróżnianiem lub całkowita niemożność wypróżnienia się. O zaparciu mówimy wtedy, gdy wypróżnianie następuję rzadziej niż co 3 dni. Stolec zwykle jest twardy, zbity, a samej defekacji może towarzyszyć ból.

Zarastanie stomii – to jest sytuacja, w której stomia jest wpadnięta, jest poniżej poziomu skóry, a jej ujście zmniejsza się, zarasta. Prowadzi to do trudności w wypróżnianiu się.

Zespolenie – połączenie dwóch części. W przypadku jelit to operacyjne połączenie jelit w jedną całość, bez wyłaniania stomii, albo przy likwidacji stomii.

Zespół krótkiego jelita – to stan wynikający z chirurgicznego usunięcia całego jelita cienkiego lub znacznej jego części, czego skutkiem jest znaczne ograniczenie przyswajania składników odżywczych, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zespół krótkiego jelita prowadzi do ciężkiego upośledzenia wchłaniania składników odżywczych i wody. Wiąże się z występowaniem nieustających biegunek i znacznej utraty płynów. Efektem tego jest niedożywienie i wystąpienie zaburzeń wodno-elektrolitowych powodujących skrajne wyniszczenie. W przypadku braku leczenia żywieniowego może prowadzić do śmierci.

Ziarninowanie rany – to proces gojenia się rany przez ziarninowanie, czyli tworzenie się w miejscu rany tkanki zwanej ziarniną. Jest to tzw. gojenie wtórne, a ziarnina to tkanka łączna bogata w naczynia krwionośne. Ziarnina wygląda jak szkliste ziarenka, jest to przejściowy etap w procesie leczenia rany, później przekształca się w tkankę bliznowatą.

Zlecenie na sprzęt stomijny – zlecenie na środki pomocnicze uprawniające do odbioru sprzętu stomijnego bezpłatnie w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Odpowiedni lekarz lub pielęgniarka generuje w specjalnym systemie numer zlecenia, dzięki czemu od razu jest ono potwierdzone przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Podając numer zlecenia i numer PESEL w sklepie medycznym pacjent jest upoważniony do odebrania sprzętu. Zlecenie można wystawić najdłużej na 1 rok, a realizacja zlecenia następuje w częściach na określony przez pacjenta czas, np. 1 m-c, 1 kwartał, czy maksymalnie pół roku.

References:

1. WebMD- Accessed 2023, January 19 The abdomen (Human anatomy) - Picture, function, parts, definition, and more. Retrieved from https://www.webmd.com/digestive-disorders/picture-of-the-abdomen

2. Understanding how the bowel works. Accessed 2023, January 19. Bladder & Bowel Community. https://www.bladderandbowel.org/bowel/bowel-resources/how-the-bowel-works/

3. Bowel obstruction: What is it and how is it treated?Accessed 2023, January 16. WebMD. https://www.webmd.com/digestive-disorders/what-is-bowel-obstruction

4. Colostomy information L United ostomy associations of America. Accessed 2023, January 16. United Ostomy Associations of America. https://www.ostomy.org/colostomy/

5. Hoeflok, J., Salvadalena, G., Pridham, S., Droste, W., McNichol, L., & Gray, M. (2017). Use of convexity in ostomy care. Journal of Wound, Ostomy & Continence Nursing, 44(1), 55-62. https://doi.org/10.1097/won.0000000000000291

6. Preventing dehydration. (n.d.). UCSF Ostomy Education Portal. Accessed 2023, January 19 https://ostomy.ucsf.edu/for-patients/ileostomy/preventing-dehydration.aspx

7. What is a fistula? Learn about fistula symptoms and types of fistulas. Accessed 2023, January 16. National Association For Continence. https://nafc.org/fistula/

8. Urostomy (ileal conduit). (n.d.). Cancer Research UK. Accessed 2023. January 19 https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/bladder-cancer/treatment/invasive/surgery/urostomy-ileal-conduit

9. Ileostomy information L United ostomy associations of America. Accessed 2023, January 16. United Ostomy Associations of America. https://www.ostomy.org/ileostomy/

10. What is an ostomy? L United ostomy associations of America. Accessed 2023, January 19. United Ostomy Associations of America. https://www.ostomy.org/what-is-an-ostomy/